“สัญญาณเริ่มต้นสู่อันตราย”
ภาวะเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือด

• โรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดเฉียบพลันหรือโรคหัวใจวายเฉียบพลัน

คือภาวะที่หัวใจได้รับเลือดไปเลี้ยงไม่เพียงพอ อาจเกิดได้จากสาเหตุหลายอย่าง แต่ที่พบบ่อยที่สุด คือเกิดจากหลอดเลือดหัวใจตีบ ไม่ว่าจะเป็นจากอาการภูมิแพ้หรือมีคราบหินปูนที่เกาะสะสมในหลอดเลือด ผู้ป่วยจะมีอาการเจ็บแน่นหน้าอกแม้ไม่ออกแรงหรือนั่งอยู่เฉยๆ ที่จะมีอาการเจ็บอาจร้าวไปที่แขน ไหล่ คอ หรือกราม อาการเจ็บใจสั่น เหงื่อออกมาก เหนื่อยง่าย ไปจนเกิดอาการช็อกหมดสติฉับพลัน
โดยมีปัจจัยที่กระตุ้นการเกิดโรค 2 ปัจจัย คือ

• โรค Rheumatic Heart

เป็นโรคที่ทำให้เกิดความเสียหายต่อกล้ามเนื้อหัวใจ และลิ้นหัวใจต่างๆ จากโรคไข้ Rheumatic (Rheumatic fever) ที่เกิดจากการติดเชื้อ Streptococcal Bacteria กระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิต้านทานขึ้นมาต่อต้านเซลล์หัวใจตนเองและเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ลิ้นหัวใจตีบ

• โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

ผู้ป่วยมีอาการที่หัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะตามธรรมชาติ อาจเต้นเร็วเกินไปหรือช้าเกินไป ทำให้การสูบฉีดเลือดไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกายไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ควร และอาจส่งผลให้ผู้ป่วยมีภาวะเสี่ยงต่อภาวะหัวใจล้มเหลวหรือหลอดเลือดสมองอุดตันเพิ่มมากขึ้น

• โรคหัวใจที่เกิดจากกรรมพันธุ์หรือตั้งแต่เกิด (Congenital Heart Disease)

เป็นโรคที่ผู้ป่วยมีประวัติการเป็นตั้งแต่เกิด ที่เกิดจากการสร้างหัวใจที่ผิดปกติในช่วงขั้นตอนการสร้างอวัยวะขณะตั้งครรภ์ของมารดา

• โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)

โดยสาเหตุเกิดจากเลือดสมองตีบหรืออุดตันเฉียบพลันจนทำให้หลอดเลือดสมองแตก ที่มีสิ่งกระตุ้นที่เรามักได้ยิน เช่น การบริโภคอาหารแปรรูปเป็นประจำหรือที่มีไขมันสูง อากาศร้อนจัด ความเครียด การสูบบุหรี่หรือดื่มเครื่องดื่มแอลกฮอล์อย่างหนัก เป็นต้น ผู้ป่วยจะปวดศีรษะหรือวิงเวียนศีรษะอย่างรุนแรงโดยไม่มีสาเหตุที่ชัดเจน ตามด้วยอาการชาหรืออ่อนแรงของแขนขา หรือใบหน้าข้างใดข้างหนึ่ง การมองเห็นที่ไม่ชัดหรือภาพเบลอ ไปจนอาการตาดับถึงแม้จะลืมตาอยู่ก็ตาม พูดไม่ชัด พูดลำบาก หรือไม่เข้าใจคำพูดหรือแปลการสื่อสารไม่ได้อย่างกระทันหัน มีการทรงตัวผิดปกติ

อาการในผู้ชาย

• เวียนหัวเรื้อรัง อาจรุนแรงไปจนถึงอาการหน้ามืดเป็นลมล้มทั้งยืนได้
• ภาวะเหนื่อยล้าเรื้อรัง มีอาการเหน็บชามือแขนขาร่วมด้วย
• เจ็บ จุก สำลักที่หน้าอก พร้อมหายใจลําบาก หายใจถี่ หรือไอแห้งๆ
• หัวใจสั่น หรือเต้นไม่เป็นจังหวะ
• ภาวะบวมน้ำที่ขา เท้า หน้าท้อง หรือเส้นเลือดที่คอปูดโปน
• เหงื่อออกมากอย่างผิดปกติจนตัวเปียก แม้จะอยู่ในที่ร่ม

อาการในผู้หญิง

อาการที่เห็นได้ค่อนข้างชัดเจนในผู้หญิง จะมีอาการหัวใจวายหรืออาการช็อกหมดสติมากกว่าจะมีอาการเจ็บหน้าอกเหมือนในผู้ชาย โดยมีอาการลักษณะดังนี้

• อาการวิงเวียนศีรษะ หรือบ้านหมุน
• เกิดภาวะเหนื่อยล้าเรื้อรัง หรืออ่อนเพลียอย่างผิดปกติเมื่อทำกิจกรรมเล็กๆ น้อยๆ
• ปวดคอ กราม ลําคอ ไหล่หรือหลังส่วนบนหรือท้องส่วนบน (หน้าท้อง) หายใจถี่
• ปวดแขนข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้ง 2 ข้าง
• คลื่นไส้อาเจียน
• เหงื่อออกอย่างผิดปกติ แม้อยู่ในที่ร่ม
• อาหารไม่ย่อย

อาการประกอบอื่นๆ

• เสียการทรงตัว การสื่อสารที่ทำได้ยากลำบาก พูดติดขัดหรือไม่ชัด การขยับของฝีปากผิดปกติ เนื่องจากการทำงานของระบบกล้ามเนื้อและประสาทผิดปกติไม่ประสานกัน
• หน้าตาปากซีด เกิดความสับสน ที่อาจเกิดจากอุณหภูมิร่างกายแปรปรวนอาจจะหนาวหรือร้อนจัด หรือกำลังเกิดอาการช็อก
• การมองเห็นที่แย่ลงอย่างกระทันหัน หรือมองเป็นภาพเบลอ
• การนอนกรนและหยุดหายใจเป็นระยะๆ ระหว่างการนอน

• อาการบวมที่เท้าและขาท่อนล่าง (อาการบวมน้ำ)

• รอยคล้ำสีม่วงบนผิวบริเวณเท้า

• รอยคล้ำหรือจ้ำแบบผื่นตาข่าย อาจเป็นสัญญาณ

• ติ่งคอเลสเตอรอลที่ผุดบนผิว

• ตุ่มก้อนคลายผื่น หูด หรือเป็นเม็ดสีแดงเป็นปื้น

• เล็บหรือปลายนิ้วมือบวมโค้ง

• เส้นสีแดงหรือสีม่วงใต้เล็บของคุณ

• กลุ่มก้อนโปรตีนงอกขึ้นมา (Systemic Amyloidosis)

• การเปลี่ยนสีผิวบริเวณฝ่าเท้าหรือฝ่ามือเป็นสีแดง

• ผื่นไข้รูมาติก (ผื่นแบนมีขอบไม่คัน)

• ผื่นไข้คาวาซากิ (เป็นผื่นพร้อมไข้กับริมฝีปากแตกมีเลือดออก)

• อายุ  เมื่ออายุมากขึ้นจะเพิ่มความเสี่ยงของหลอดเลือดแดงที่เสียหายและแคบลงและกล้ามเนื้อหัวใจที่อ่อนแอหรือหนาขึ้น ส่วนใหญ่ที่เสียชีวิตด้วยโรคหลอดเลือดหัวใจมีอายุ 65 ปีขึ้นไปและหากผู้ที่มีเกณฑ์อายุนี้เกิดภาวะหัวใจวายสามารถมีความเสี่ยงที่จะเสียชีวิตมากขึ้น

• เพศ  ผู้ชายมักมีความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและรุนแรงกว่าเพศหญิงมาก สําหรับผู้หญิงจะมีความเสี่ยงของโรคเพิ่มขึ้นหลังวัยหมดประจําเดือน
  ≫  ความเสี่ยงเฉพาะในเพศชาย ระดับเทสโทสเตอโรนต่ำที่จะส่งผลต่อสมรรถภาพทางเพศลดลงแล้วยังเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ส่งเสริมการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด รวมถึงระบบการเผาผลาญพลังงานที่เสื่อมลง
  ≫  ความเสี่ยงเฉพาะในเพศหญิง เริ่มตั้งแต่ภาวะแทรกซ้อนของการตั้งครรภ์ หากดูแลครรภ์ได้ไม่ดีจะก่อให้เกิดความดันโลหิตสูงและโรคเบาหวานในระหว่างตั้งครรภ์ที่สามารถพัฒนาเป็นโรคเรื้อรัง NCDs ต่อไปหลังจากคลอดบุตรได้ และสามารถส่งต่อพันธุกรรมไปสู่บุตรได้เช่นกัน และหลังวัยหมดประจําเดือนจะเกิดภาวะฮอร์โมนเอสโตรเจนต่ำเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคในหลอดเลือดที่จะหดตัวหรือตีบลง

• ประวัติครอบครัวหรือพันธุกรรม  เด็กที่ได้เกิดมาในครอบครัวที่เป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดมีแนวโน้มที่จะเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดสูง ในเชืัอชาติคนผิวสี ชาวเม็กซิกัน ชาวอเมริกันอินเดียน ชาวฮาวายพื้นเมือง และชาวเอเชีย ถ้าหากเป็นโรคเรื้อรัง NCDs เช่น โรคเบาหวาน โรคอ้วนลงพุง ฯลฯ จะมีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด

• อาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ  อาหารที่มีไขมัน เกลือหรือโซเดียม น้ำตาล และคอเลสเตอรอลสูงเชื่อมโยงกับการเกิดโรคอ้วน โรคหัวใจและหลอดเลือด

• การสูบบุหรี่หรือการได้รับควันพิษ  สารในควันบุหรี่ทั้งที่เป็นมือ 1 และมือ 2 สามารถทําลายหลอดเลือดแดง กระตุ้นการเกิดโรคหัวใจวายที่มีความเสี่ยงสูงในผู้สูบบุหรี่มากกว่าผู้ไม่สูบบุหรี่ รวมถึงการสูดดมควันพิษจากมลภาวะ เช่น ฝุ่น PM 2.5 สารปรอท ตะกั่ว หรือเขม่าควันที่ปนเปื้อนอยู่ในอากาศสามารถสร้างการอักเสบทั้งต่อหลอดเลือดไปจนถึงระดับเซลล์ได้

• การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณที่มากเป็นประจำ  จะมีส่วนทำให้เกิดระดับไตรกลีเซอไรด์สูงเรื้อรัง ที่จะทำให้เกิดภาวะความดันโลหิตสูงและระดับน้ำตาลในเลือดสูง ที่จะเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดโรค
  

• ดูแลสุขภาพช่องปากได้ไม่ถูกสุขลักษณะ  ฟันและเหงือกที่ไม่แข็งแรง เช่น ฟันผุ เหงือกอักเสบเรื้อรัง จะทําให้เชื้อโรคเข้าสู่กระแสเลือดและถูกนำส่งต่อไปยังระบบหัวใจได้ง่ายขึ้น สิ่งนี้อาจทําให้เกิดเยื่อบุหัวใจอักเสบ การดูแลช่องปากที่ดีควรแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันและเหงือกบ่อยๆ ตรวจสุขภาพฟันเป็นประจํา และหากคุณยังชอบกินของหวานและสูบบุหรี่เป็นประจำก็ยากที่จะส่งเสริมในข้อสำคัญนี้ได้
  

• ภาวะความดันโลหิตสูง  ความดันโลหิตสูงที่ไม่สามารถควบคุมได้ จะทําให้หลอดเลือดแดงแข็งและหนาจนเริ่มตีบตันทางเดินของการไหลเวียนของเลือดที่จะนำสารอาหารไปหล่อเลี้ยงหัวใจและเซลล์ในร่างกายที่จะส่งผลร้ายแรงต่อชีวิตได้ในที่สุด

• ภาวะคอเลสเตอรอลสูง  การมีคอเลสเตอรอลสูงจะเพิ่มความเสี่ยงของหลอดเลือด หลอดเลือดได้รับการเชื่อมโยงกับหัวใจวายและโรคหลอดเลือดสมอง

• โรคเบาหวาน  โรคเบาหวานเพิ่มความเสี่ยงของโรคหัวใจ โรคอ้วนและความดันโลหิตสูง

• โรคอ้วน  ผู้ที่มีน้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วนลงพุง จะมีปัจจัยเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด เช่น ความดันโลหิตสูง คอเลสเตอรอลสูง น้ำตาลในเลือดสูงต่อการดื้ออินซูลินที่จะเกิดโรคไขมันในเส้นเลือด โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ

• ความเครียดเรื้อรัง ความเครียดเรื้อรังกระตุ้นการทําลายหลอดเลือดแดงได้อย่างดีจากการหลั่งสารอะดรีนาลีน และฮอร์โมนคอร์ติซอลออกมา ซึ่งสารอะดรีนาลีนจะมีผลทำให้หัวใจเต้นเร็วและอาจรุนแรงจนผิดจังหวะที่ทำให้ความดันโลหิตเพิ่มสูงขึ้น ส่วนสารคอร์ติซอลจะกระตุ้นให้ร่างกายผลิตน้ำตาลเพิ่มขึ้นและกระตุ้นให้ตับผลิตคอเลสเตอรอลในระดับที่สูงกว่าปกติ

• การพักผ่อนไม่เพียงพอหรือหลับไม่สนิท  มีความสําคัญต่อการการสร้างและฟื้นฟูระบบหัวใจและหลอดเลือด การนอนหลับที่ดีมีประสิทธิภาพจะมีประโยชน์ต่อร่างกายของคุณ และยังเป็นการฟื้นฟูระบบสมอง อารมณ์ ความจําและเหตุผลได้ดีด้วย ช่วงวัยอายุตั้งแต่ 18 ปีขึ้นไป ควรนอนให้ได้โดยเฉลี่ย 7-9 ชั่วโมง และในช่วงเด็กวัยทารก-วัยเรียน สามารถนอนเพื่อสุขภาพควรไม่ต่ำกว่า 10 ชั่วโมง เพื่อพัฒนาการด้านร่างกาย ระบบสมอง และการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในทางกลับกันหากนอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอสุขภาพจะเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดสูง ทั้งทำให้เกิดโรคเกี่ยวสมองและประสาทตามมาได้

• การออกกำลังกาย  การออกกำลังจะช่วยให้เพิ่มประสิทธิของการทำงานของระบบหัวใจและหลอดเลือดในการสูบฉีดได้อย่างดี รวมถึงการปรับความสมดุลของระบบเผาผลาญและฮอร์โมน เพื่อสุขภาพที่ดีของคุณได้ดีเยี่ยม การออกกำลังกายควรทำเป็นประจำที่เหมาะสมกับเวลาและไม่หักโหมจนเกินขีดจำกัด ในประเภทการออกกำลังกายแบบแอโรบิก (Aerobic Exercise) หรือการฝึกความทนทาน (Endurance Exercise) การฝึกความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ (Strength Training) และหากคุณเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดอยู่แล้วไม่ควรที่จะออกกำลังที่ทำให้คุณต้องเหนื่อยมากหรือหายใจถี่เกินไป ควรเน้นประเภทการฝึกการทรงตัว (Balance Exercise) และการยืดเหยียดกล้ามเนื้อ (Stretching) เช่น การขยับร่างกาย เล่นโยคะ เดินช้าๆ หรือรำไทเก็ก ข้อนี้จำเป็นต้องขอคำแนะนำจากแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญสุขภาพของคุณก่อน

• ไม่ละเลยการตรวจสุขภาพเป็นประจำ  หากการรับรู้ถึงสถานการณ์ภายในร่างของคุณไม่สำคัญต่อการดูแลสุขภาพของคุณนั่นอาจจะเป็นการเพาะโรคที่จะส่งผลต่อการป้องกันและรักษาได้ทันท่วงที เมื่อถึงที่สุดโรคแฝงต่างๆ เหล่านั้นอาจจะปะทุออกมาพร้อมกันจนร่างกายคุณรับไม่ทันที่คุณจะเตรียมการหรือป้องกันได้ นั้นจะเป็นการสูญเสียที่น่าเสียดายต่อครอบครัวและคนที่คุณรักอย่างไม่ทันตั้งตัว และถ้าการตรวจประเมินสุขภาพเป็นสิ่งยืนยันว่าคุณดูแลสุขภาพได้อย่างดีแล้ว ไม่มีอาการของโรคที่ผิดปกติจากการสังเกตด้วยตาและความรู้สึก นั่นจะทำให้คุณมั่นใจในข้อเท็จจริงว่าสุขภาพของคุณแข็งแรงดีพร้อมทั้งได้รับคำแนะนำจากแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพของคุณด้วยวิธีการที่เหมาะสมสำหรับกับการใช้ชีวิตของคุณไปประยุกต์ใช้ได้

• การเลือกรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ
  
• การออกกําลังกาย
  
• การควบคุมน้ำหนักให้เหมาะสม
  
• การดูแลสุขภาพช่องปากให้สะอาด
  
• การงดสูบบุหรี่และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
  
• การจัดการความเครียด
  
• การตรวจสุขภาพเป็นประจำ